Digitale nalatenschap niet regelen in Wet op de lijkbezorging

Deze zomer reageerde minister Kajsa Ollongren van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) op enkele Kamermoties met betrekking tot de digitale nalatenschap. Zij ziet daarin vooralsnog geen rol voor de overheid. Als wetgeving nodig is om de digitale nalatenschap te regelen dan zal dat eerder op Europees niveau zijn.

De Tweede Kamerleden Jan Middendorp (VVD) en Monica den Boer (D66) vroegen aandacht voor de digitale nalatenschap. De overheid en de sector zouden zich moeten inzetten om mensen bewust te maken van hun digitale nalatenschap en zouden hen moeten stimuleren tot het vastleggen van hun wensen. De Kamerleden wilden weten welke aspecten van de digitale nalatenschap de regering wil betrekken bij de modernisering van de Wet op de lijkbezorging en zij verzochten om aan te geven welke andere wetgeving aangepast zou moeten worden.

Digitale nalatenschap is een relatief nieuw begrip. Het is dan ook nog niet helemaal vastomlijnd wat eronder verstaan moet worden, maar het heeft in ieder geval betrekking op social media- en e-mailaccounts, en op foto’s, video’s en andere persoonlijke bestanden in de cloud die iemand bij overlijden achterlaat. Ook digitale aankopen zoals games, apps, bitcoins en e-boeken kunnen eronder gerekend worden.

Het ministerie van BZK heeft onderzoeksbureau Kantar gevraagd publieksonderzoek naar de digitale nalatenschap te doen. Daarnaast is door de Universiteit van Amsterdam juridisch onderzoek naar dit onderwerp gedaan.

De Universiteit van Amsterdam heeft de voorwaarden van de aanbieders van digitale informatiediensten geanalyseerd. Daaruit komt naar voren dat er bij aanbieders over het algemeen nog weinig expliciete aandacht is voor de omgang met accounts en daaraan gekoppelde digitale inhoud, in geval van overlijden van gebruikers. Hoe met dergelijke accounts wordt omgegaan is in de contracten heel verschillend geregeld.

Uit een analyse van het toepasselijke wettelijk kader blijkt dat er op veel gebieden nog rechtsonzekerheid bestaat. Een belangrijke vraag is of – en zo ja welk deel ervan – het digitaal ‘bezit’ in de nalatenschap valt. Er moet rekening gehouden worden met zaken als intellectuele eigendom en auteursrecht, portretrechten, consumentenrecht en het privacy- en gegevensbeschermingsrecht. De onderzoekers zien mogelijkheden voor aanpassingen in het overeenkomstenrecht en het gegevensbeschermingsrecht, of het opstellen van een zelfstandige regeling (zoals bijvoorbeeld in de Verenigde Staten of in Australië van kracht is), maar benadrukken dat het belangrijk is eerst een beter beeld van de maatschappelijke opvattingen te krijgen.

Uit het onderzoek van Kantar wordt duidelijk dat hoewel heel veel Nederlanders gebruik maken van social media, de bekendheid met de digitale nalatenschap zeer beperkt is. Er is dan ook weinig consensus over of nabestaanden toegang moeten krijgen tot (delen van) de digitale nalatenschap als de overledene dat niet expliciet heeft aangegeven, en over hoe dit geregeld zou moeten worden.

De minister van BZK schrijft in haar brief aan de Tweede Kamer dat uit het onderzoek duidelijk naar voren komt dat de digitale nalatenschap raakvlakken heeft met rechtsgebieden – zoals erfrecht, overeenkomstenrecht en gegevensbeschermingsrecht – die worden behartigd door de minister voor Rechtsbescherming. Voor de conclusie dat het nodig zou zijn om wettelijke maatregelen te treffen ten aanzien van deze rechtsgebieden of om een eigen wettelijke regeling op te stellen, vindt de minister voor Rechtsbescherming het nog te vroeg. De digitale nalatenschap is nog onvoldoende een maatschappelijk issue en nut en noodzaak van het treffen van wettelijke maatregelen staan nog onvoldoende vast, aldus Minister Ollongren in haar brief.

Omdat aanbieders van informatiediensten steeds meer aandacht krijgen voor de digitale nalatenschap en onder andere vanuit de uitvaartbranche en het notariaat initiatieven ontstaan om burgers bewuster van deze materie te maken, is het op dit moment niet opportuun om in te zetten op het treffen van wettelijke maatregelen. Als die toch gewenst zijn, heeft een regeling op Europees niveau – gezien de grensoverschrijdende aspecten van online diensten – de voorkeur van de Minister.

Ten slotte schrijft de Minister: “Het ligt niet voor de hand om aspecten van de digitale nalatenschap in de Wet op de lijkbezorging (Wlb) te regelen, omdat het onderzoek hier geen raakvlaken ziet – de Wlb ziet immers op het lichaam van overledene”.